Η Αγία Ρουμέλη είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Σφακίων στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Πριν το πρόγραμμα Καλλικράτης και το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκε στην επαρχία Σφακίων του νομού Χανίων, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτης.

Γεωγραφία

Η Αγία Ρουμέλη είναι παραθαλάσσιο χωριό στο νότιο τμήμα του νομού Χανίων, σχεδόν στη μέση της απόστασης από το ανατολικό μέχρι το δυτικό άκρο του. Βρίσκεται στην έξοδο του περίφημου Φαραγγιού της Σαμαριάς, στον μυχό του ομωνύμου όρμου στο Λιβυκό Πέλαγος και σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 40. Είναι απομονωμένη οδικά από την υπόλοιπη Κρήτη και η επικοινωνία πραγματοποιείται μέσω θαλάσσης. Η τοπική κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός με έκταση 94,617 χμ² (2011).

Κοινότητα Αγίας Ρουμέλης

Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Αγίας Ρουμέλης περιλαμβάνει και τον οικισμό Παλαιά Αγία Ρουμέλη. Συνολικά η κοινότητα έχει 57 κατοίκους.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της κοινότητας)

Κοινοτάρχες Αγίας Ρουμέλης

Η Κοινότητα εκπροσωπείται από τον Πρόεδρο κ. Ιωάννη Τζατζιμάκη. Οι κάτωθι εκλέχθηκαν και υπηρέτησαν (ή υπηρετούν) ως Πρόεδροι της Κοινότητος Αγίας Ρουμέλης.

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1925 και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Αγίου Ιωάννου του νομού Ρεθύμνης. Το ίδιο έτος, μερικούς μήνες αργότερα, προσαρτήθηκε στον νομό Χανίων. Με το ΦΕΚ 29Α - 24/01/1926 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίου Ιωάννου και ορίστηκε έδρα της κοινότητας Αγίας Ρουμέλης. Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίας Ρουμέλης και προσαρτήθηκε στον δήμο Σφακίων.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιότητα

Η Αγία Ρουμέλη και, συγκεκριμένα, η έξοδος του φαραγγιού ταυτίζεται με τη θέση της αρχαίας πόλης Τάρρας (Cornelius, Creta Sacra, I, 119), που υπήρξε θρησκευτικο κέντρο των Δωριέων. Το 1959 διενεργήθηκαν ανασκαφές από την Γκλάντις Ουάινμπεργκ (Gladys Weinberg) που έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα: τάφο του 5ου αιώνα π.Χ. με σκελετό γυναίκας που φορούσε αργυρά κοσμήματα, τάφους του 4ου αιώνα π.Χ. όπως και νεκροταφείο των μεταγενέστερων χρόνων (5ος μ.Χ. αιώνα). Επίσης, λείψανα κτηρίων της ελληνορρρωμαϊκής εποχής και τμήμα οχυρωματικού περιβόλου από διπλό τείχος με τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους. Από θραύσματα που βρέθηκαν, στην περιοχή πρέπει να λειτουργούσαν εργαστήρια κατεργασίας γυαλιού. Τμήματα οικοδομήματος από μεγάλους πελεκητούς λίθους, πιθανόν ανήκαν σε κρηπίδα ναού αφιερωμένο στον Ταρραίο Απόλλωνα. Η πόλη εγκαταλείφθηκε γύρω στον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Ενετοκρατία-Τουρκοκρατία

Κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο της Κρήτης (961-1204), η περιοχή ανήκε στους Σκορδίληδες. Σε ενετικές πηγές (Barozzi, 16ος αιώνας), πρωτοεμφανίζεται η ονομασία Santa Rumeli. Αργότερα, λειτούργησαν εδώ ναυπηγεία, όπου ναυπηγούσαν τα πλοία τους οι Σφακιανοί, στο δε φαράγγι της Σαμαριάς κατέφυγαν πολλάκις οι κάτοικοι της περιοχής για να σωθούν από τους Τούρκους (1769, 1821, 1824).

Νεότεροι χρόνοι

Στην Αγία Ρουμέλη εγκαταστάθηκε τον Σεπτέμβριο του 1866 η Επαναστατική Συνέλευση Κρήτης, με την πρόθεση να οριστεί εκεί η έδρα της Επανάστασης. Κατόπιν, όμως, κατάληψης του χωριού από τους Τούρκους και μετά την εκλογή της 27μελούς επαναστατικής κυβέρνησης Κρήτης, το σχέδιο εγκαταλείφθηκε. Η Αγία Ρουμέλη επανακαταλήφθηκε αργότερα (Ιανουάριος 1867) από Κρήτες αγωνιστές, οι οποίοι αιφνιδίασαν τον Μουσταφά Πασά και προξένησαν μεγάλες απώλειες στον στρατό του. Τον Αύγουστο του 1867 το θρυλικό πλοίο «Αρκάδι» που μετέφερε πολεμοφόδια για τους επαναστάτες, κυνηγημένο και χτυπημένο από τους Τούρκους, προσάραξε στις ακτές της Αγίας Ρουμέλης. Τέλος, τον Δεκέμβριο του 1867 το χωριό εγκαταλείφθηκε εκ νέου μετά από επίθεση τριών τουρκικών πλοίων. Οι τελευταίοι επαναστάτες κατέθεσαν τα όπλα, το 1869, στο φαράγγι. Τον Μάιο του 1941, από την Αγία Ρουμέλη απέπλευσε ο Βασιλιάς Γεώργιος και η κυβέρνηση Τσουδερού για τη Μέση Ανατολή. Τέλος, το 1943 και 1944, αντάρτες έδωσαν μάχες εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής.

Αξιοθέατα

Η Αγία Ρουμέλη είναι γνωστή, κυρίως, ως το σημείο εξόδου του Φαραγγιού της Σαμαριάς. Οι περιπατητές διαμένουν στο χωριό και, από εδώ, αναχωρούν ακτοπλοϊκώς για να επιστρέψουν στον αρχικό τους προορισμό.

Η εκκλησία της Παναγίας (15ος αιώνας), οικοδομημένη πάνω στα ερείπια προϋπάρχοντος αρχαίου ναού Το φρούριο, σε ύψωμα πάνω από το χωριό Το σπήλαιο «Δασκαλογιάννη», νότια του οικισμού Η εκκλησία του Αγίου Παύλου, βυζαντινό κτίσμα, στην ομώνυμη παραλία νοτιοανατολικά του οικισμού Το μικρό φαράγγι της Ελυγιάς, ανατολικά του χωριού

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ) Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-4 Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς) Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010 Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΣΑ) eetaa.gr