Η Γαύδος είναι ένα μικρό νησί το οποίο υπάγεται στο νομό Χανίων και στην Περιφέρεια Κρήτης, ευρισκόμενο νότια της νήσου της Κρήτης και αποτελεί το νοτιότερο ελληνικό και ταυτόχρονα ευρωπαϊκό άκρο. Σύμφωνα με την εθνική απογραφή του 2021 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, έχει πληθυσμό 208 κατοίκους. Η κοντινότερη κωμόπολη στη Γαύδο είναι τα Σφακιά που βρίσκονται στον ίδιο νομό.

Γεωγραφία - Γενικά στοιχεία

Το νησί βρίσκεται 26 ναυτικά μίλια (48 χιλιόμετρα) νότια της Χώρας Σφακίων και η έκταση του είναι 29 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 152. Επί της ουσίας όμως, λιγότερο από 50 άνθρωποι ζουν στο νησί μόνιμα και καθ' όλη την διάρκεια του έτους. Οι τουριστικές υπηρεσίες στο νησί είναι στοιχειώδεις, παρ' όλα αυτά το καλοκαίρι, το σύνολο των ανθρώπων στο νησί μπορεί να ξεπεράσει και τους 3.500, οι περισσότεροι των οποίων είναι κατασκηνωτές. Το λιμάνι που δέχεται τα πλοία είναι ο Καραβές, ενώ η πρωτεύουσα του νησιού είναι το Καστρί. Οι οικισμοί του νησιού είναι πέντε συνολικά και το νοτιότερο κατοικημένο χωριό, ονομάζεται Βατσιανά, με συνολικό πληθυσμό 208 κατοίκων, αποτελώντας άτυπα το νοτιότερο οικισμό της Ελλάδος και ευρωπαϊκής ηπείρου παράλληλα. Οι άλλοι οικισμοί της Γαύδου είναι: η Άμπελος, τα Βατσιανά, η Γαυδοπούλα και η Φώκια.

Ιστορία

Η Γαύδος ήταν κατοικημένη από τη Νεολιθική εποχή. Το νησί έχει ταυτιστεί με την Ωγυγία, όπου η Καλυψώ κρατούσε τον Οδυσσέα αιχμάλωτο. Αρχαιολογικές έρευνες έχουν τεκμηριώσει πως η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε παρουσία στο νησί. Οι Ρωμαίοι έκαναν κατάχρηση της χλωρίδας του νησιού, προκαλώντας έτσι μια διαδικασία αποσάθρωσης που συνεχίζεται ως σήμερα. Ο Απόστολος Παύλος πέρασε από την υπήνεμη πλευρά του νησιού, κατά τη διάρκεια του τελικού ταξιδιού του προς τη Ρώμη. Αφού εγκατέλειψε την Κρήτη, μια καταιγίδα έβγαλε το πλοίο του εκτός πορείας με αποτέλεσμα να περάσει δίπλα από τη Γαύδο. Το γεγονός αυτό έχει καταγραφεί στις Πράξεις 27:16. Αργότερα, τον καιρό της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το νησί είχε περίπου 8000 κατοίκους (900 - 1000 μ.Χ.), με τρεις επισκόπους και έναν αρχιεπίσκοπο. Τον καιρό της οθωμανικής ηγεμονίας, που κράτησε από το 1665 ως το 1895, η Γαύδος ήταν γνωστή ως Γότζο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο πληθυσμός μειώθηκε σταδιακά στους 500 κατοίκους το 1882. Αναφορά στους Σαρακηνούς έχει διασωθεί στο νησί - μια παραλία ονομάζεται Σαρακήνικο.

Τόπος εξορίας

Τη δεκαετία του 1930 το νησί υπήρξε τόπος εξορίας για τους κομμουνιστές. Περισσότεροι από 250 άνθρωποι εξορίστηκαν στη Γαύδο, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων ηγετικών μελών του Κομμουνιστικού κόμματος όπως ο Μάρκος Βαφειάδης, ο Λεωνίδας Στρίγκος και ο Άρης Βελουχιώτης. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι συμμαχικές δυνάμεις μετέφεραν μερικά στρατεύματα στη Γαύδο μετά τη νίκη των Γερμανών στη Μάχη της Κρήτης. Η αστικοποίηση που έλαβε χώρα τη δεκαετία του '60 στην υπόλοιπη Ελλάδα, είχε ήδη αρχίσει από τη δεκαετία του '50 στη Γαύδο. Σε αυτή την περίοδο, οι νησιώτες αντάλλαξαν τη γη τους στη Γαύδο με πρώην τουρκική γη στην Κρήτη, η οποία είχε γίνει διαθέσιμη για ανταλλαγή από το κράτος. Κατά την εποίκησή τους στην Κρήτη, ίδρυσαν μια νέα κοινότητα, τα Γαυδιώτικα.

Πολιτική

Ακολουθώντας χρόνια απομόνωσης, το 1996, η Γαύδος αναδείχθηκε μέσω των ΜΜΕ. Σε μια άσκηση του ΝΑΤΟ, η Γαύδος υπήρξε εστία αμφισβήτησης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Έπειτα από αυτό το γεγονός, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Κώστας Σημίτης επισκέφθηκε το νησί και ανακοίνωσε ένα πενταετές σχέδιο ανάπτυξης της Γαύδου κόστους 1,5 εκατομμυρίων ευρώ. Το 2001, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος εγκαινίασε στη Γαύδο ένα τηλεπεριθαλπτικό κέντρο αφού μέχρι τότε δεν υπήρχε καμία ιατρική κάλυψη στο νησί. Η άσκηση αυτή όμως δεν λειτούργησε, καθώς η υποδομή του νησιού δεν επέτρεπε επαρκή παροχή ηλεκτρισμού για την πλήρη λειτουργία του κέντρου. Για το σκοπό της εγκαινίασης, μεταφέρθηκαν ηλεκτρικές γεννήτριες οι οποίες στη συνέχεια απομακρύνθηκαν. Το 2002 το νησί ξαναήρθε στο προσκήνιο λόγω των συλλήψεων κάποιων μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη.

Κλίμα

Η Γαύδος έχει ήπιους χειμώνες και θερμά καλοκαίρια με θερμοστεπικό κλίμα. Οι περισσότερες βροχές πέφτουν το φθινόπωρο και το χειμώνα ενώ οι λιγότερες το καλοκαίρι. Το νησί ανήκει στη ζώνη ανθεκτικότητας φυτών 11a.

Φωτογραφίες

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

"Γαύδος: Ο ακρίτας της Ευρώπης". Ειδικό αφιέρωμα του περιοδικού Γεωτρόπιο, τεύχος 81 (Οκτ. 2001), σ. 68-74. Γάσπαρης Χαρ., «Η Γαύδος και το βενετικό ενδιαφέρον το 13ο αιώνα», Θησαυρίσματα / Thesaurismata, τομ. 34 (2004), σελ. 99-115.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

faroi.com: Ο πέτρινος παραδοσιακός φάρος στη Γαύδο Αρχειοθετήθηκε 2013-07-19 στο Wayback Machine. Γαύδος ταξιδιωτικός οδηγός Γαύδος, το Νησί της Καλυψώς Γαύδος, το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)