Πληροφορίες
Οι Κούμοι είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Ρεθύμνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχουν 15 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένοι σε υψόμετρο 460 μ., πάνω σε άδεντρο λόφο ο οποίος είναι γνωστός ως Κεφάλα Κουμνιώτικη.
Ιστορικά στοιχεία
Στην περιοχή υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από την υστερομινωική εποχή. Στη θέση Πυργιόλικα υπάρχουν κατάλοιπα κτιρίου διαστάσεων 23 επί 27 μέτρων της υστερομινωικής εποχής και στη θέση Κληματερά έχουν ανασκαφεί κατάλοιπα κτιρίου διαστάσεων 17 επί 12 μέτρων της ίδιας εποχής. Επίσης, έχει εντοπιστεί μεμονομένος λαξευτός τάφος της υστερομινωικής εποχής ΙΙΙ, ο οποίος απέδωσε μόνο σκελετικά υπολείμματα. Το σημερινό όνομα του χωριού προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη κούμος, η οποία χρησιμοποιείται για πρόχειρες κατασκευές για την προστασία των οικόσιτων ζώων. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Cumus στην επαρχία Ρεθύμνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Cumus με 227 οφειλόμενες αγγαρείες και ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 κάνει μνεία στο χωριό ως Cumus. Στην οθωμανική απογραφή του 1659 καταγράφονται 54 σπίτια. Το χωριό δεν αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, αλλά αναφέρεται στο έργο Κρητικά του Μανουήλ Χουρμούζη, το 1842. Την περίοδο της επανάστασης του 1866-1869, επέδραμε τον Οκτώβριο του 1866 στους Κούμους σώμα Τούρκων ατάκτων, ενώ τον Αύγουστο του 1868, δυνάμεις επαναστατών επιτέθηκαν εναντίον Οθωμανών στρατιωτών που στάθμευαν στον οικισμό, αναγκάζοντας τους σε υποχώρηση. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Χρωμοναστηρίου και είχε 101 χριστιανούς κατοίκους και 8 τούρκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 175 κατοίκους και υπαγόταν στον δήμο Βρυσιναίων. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Οι Κούμοι αρχικά προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Αρμένων, αλλά το 1928 ορίστηκαν έδρα ομώνυμης κοινότητας, η οποία παρέμεινε μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Ρεθύμνης. Δείτε: Κοινότητα Κούμων Από τους Κούμους κατάγονταν ο Νικόλαος Πισκοπάκης, λυράρης.
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Αξιοθέατα
Ο κεντρικός ναός της ενορίας είναι αφιερωμένος στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ο κοιμητηριακός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στην Υπαπαντή του Χριστού. Άλλες εκκλησίες του χωριού περιλαμβάνουν τις Kοίμηση της Θεοτόκου και Άγιος Γεώργιος και στην ενορία Κούμων υπάγονται επίσης τα εξωκκλησία Aγία Mαρίνα, Άγιος Γεώργιος και Άγιος Aντώνιος, με τον τελευταίο ναό είναι σπηλαιώδης.
