Πληροφορίες
Τα Καψαλιανά είναι οικισμός της Κοινότητας Αμνάτου του Δήμου Ρεθύμνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχουν ένα κάτοικο. Απέχουν 18 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, και είναι κτισμένα σε μικρή απόσταση νότια από την Αμνάτο, σε υψόμετρο 260 μ. Έχουν ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός και πλέον έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχείο.
Ιστορικά στοιχεία
Η περιοχή ήταν μετόχι της Μονής Αρκαδίου. Το 1600 κτίστηκε ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου και το 1763, σύμφωνα με επιγραφή στο υπέρθυρο, άρχισε να λειτουργεί στο χώρο ελαιοτριβείο. Σταδιακά κατασκευάστηκαν συνολικά 15 σπίτια στο μετόχι, το οποίο ήταν γνωστό ως Καημένος Δρυς. Το ελαιοτριβείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1958. Επίσης στο μετόχι γινόταν παραγωγή κρασιού, καλλιέργεια δημητριακών, ενώ σε αυτό ζούσαν και βοσκοί αιγοπροβάτων. Το χωριό δεν αναφέρεται στις ενετικές απογραφές. Η παλαιότερη μνεία στο χωριό γίνεται στο έργο Κρητικά του Μιχαήλ Χουρμούζη το 1842. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Αμνάτου και είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, 23 κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 48 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 υπαγόταν στον αγροτικό δήμο Πίκρι. Το 1927, τα Καψαλιανά προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Αμνάτου, όπου και παρέμειναν μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Αρκαδίου. Το χωριό σταδιακά εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του και τη δεκαετία του 1980 τα κτίρια αγοράστηκαν από τον αρχιτέκτονα Μύρωνα Τοπογιάννη, ο οποίος τα αναπαλαίωσε και μετέτρεψε τον οικισμό σε παραδοσιακό ξενοδοχείο, στο οποίο λειτουργεί εστιατόριο μεσογειακής κουζίνας και μπαρ ελαιολάδου. Το ελαιοτρίβειο του χωριού έχει μετατραπεί σε μουσείο ελιάς.
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Αξιοθέατα
Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο σπηλαιώδης ναό της Παναγία της Γαλατού. Σύμφωνα με την παράδοση εκεί πήγαιναν γυναίκες οι οποίες δεν είχαν γαλακτοφορία ώστε να θρέψουν τα μωρά τους και άλειφαν με το υγρό που έσταζε από τους βράχους τους μαστούς τους. Στη συνέχεια, φεύγοντας, άφηναν ένα κομμάτι από το ρούχο των μωρών. Ο ναός κατασκευάστηκε αργότερα.
