Οι Άνω Δολοί είναι οικισμός της τοπικής κοινότητας Δολών, της δημοτικής ενότητας (τέως δήμου) Αβίας, του δήμου Δυτικής Μάνης, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Μεσσηνίας, στην περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης Πριν το σχέδιο Καποδίστριας και το πρόγραμμα Καλλικράτης, ανήκε στην επαρχία Καλαμών του νομού Μεσσηνίας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.

Γεωγραφία

Οι Άνω Δολοί είναι οικισμός στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Μεσσηνίας, στην περιοχή της Μεσσηνιακής Μάνης και στις δυτικές απολήξεις του Ταϋγέτου, πάνω από τον όρμο των Κιτριών και σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 350. Ο οικισμός απέχει 18 χλμ. περίπου ΝΑ. της Καλαμάτας.

Πληθυσμός

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1835 και προσαρτήθηκε στον δήμο Κυτριών (Κιτριών) του νομού Μεσσηνίας. Το 1837 εντάχθηκε στον νομό Λακωνίας και το 1841 προσαρτήθηκε στον δήμο Αβίας. Το 1899 εντάχθηκε στον, τέως, νομό Λακωνικής, το 1909 πάλι στον νομό Λακωνίας και το 1938 υπήχθη οριστικά στον νομό Μεσσηνίας. Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Δολών και προσαρτήθηκε στον δήμο Αβίας. Με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 αποσπάστηκε από τον δήμο Αβίας και προσαρτήθηκε στον δήμο Δυτικής Μάνης.

Γενικά στοιχεία

Στους Άνω Δολούς υπάρχουν πολλά πετρόκτιστα, παραδοσιακά κτίσματα, μεταξύ των οποίων πολλές εκκλησίες. Αρκετές από αυτές έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.

Αξιοθέατα και διατηρητέα

Ο μανιάτικος πύργος Σαράβα, σε λόφο πάνω από τον οικισμό και το εκκλησάκι της Παναγίας κοντά του Η βυζαντινή-μεταβυζαντινή εκκλησία Κοίμησης της Θεοτόκου, μονόχωρος, ξυλόστεγος ναό με πώρινο -κοίλης διατομής- γείσο που τον περιτρέχει και τοξωτή θύρα εισόδου με πώρινο πλαίσιο και κεραμική ταινία.Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στο εσωτερικό ανάγονται στον 18ο αιώνα. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο Η βυζαντινή-μεταβυζαντινή εκκλησία Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, μικρή μονόχωρη και αρχικά καμαροσκέπαστη, που υπέστη σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1944. Οι τοιχογραφίες της είναι έργα λαϊκής τέχνης, που μπορούν να ενταχθούν στον 18ο αιώνα. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο Η βυζαντινή-μεταβυζαντινή εκκλησία του Προφήτη Ηλία, στο δυτικό τμήμα του οικισμού. Είναι μονόχωρος, ξυλόστεγος ναός με ημιεξαγωνική αψίδα. Το πυργοειδές πολυόροφο κωδωνοστάσιο από πωρόλιθο κοσμείται από λαϊκά λιθανάγλυφα και φέρει τη χρονολογία 1806. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στο εσωτερικό του ναού είναι λαϊκής τέχνης του 19ου αιώνα. Διατηρείται, επίσης, ξυλόγλυπτο τέμπλο με επιπεδόγλυφη τεχνική. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο Η μονή Αγίου Νικήτα, διαλελυμένο σήμερα μοναστήρι, από το οποίο σώζεται το βορειοανατολικό τμήμα του περιβόλου με το διαβατικό και τα ημιερειπωμένα κελλιά κατά μήκος της νότιας πλευράς. Το καθολικό είναι τύπου ελεύθερου σταυρού με οκτάπλευρο τρούλλο και η δυτική όψη του κορυφώνεται σε μονόλοβο κωδωνοστάσιο. Ο ναός είναι κατάγραφος με κτητορική επιγραφή που φέρει τη χρονολογία 1752 και τα ονόματα “Χαϋδεμενάκη” και “Πεντηχοράκη”. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στον δρόμο προς τα Καλιαναίικα Το Κάθισμα Μεταμόρφωσης του Σωτήρος ανατολικά του οικισμού, μοναστηριακό ίδρυμα

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ) Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (εκδ. Βαρελάς) Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010 eetaa.gr