Η Βαγιονιά είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Γόρτυνας στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Μονοφατσίου. Βρίσκεται στην πεδιάδα της Μεσαράς, στους πρόποδες των Αστερουσίων Ορέων. Από το χωριό διέρχεται και ο χείμαρρος Χυλβέστρα, παραπόταμος του Γεροποταμού. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 230 μ. και απέχει 51 περίπου χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Στο χωριό υπάρχει δραστήριος Εκπολιτιστικός Σύλλογος , Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο, Γυμνάσιο και, από το 2007 δανειστική βιβλιοθήκη και κέντρο πρόσβασης στο Διαδίκτυο.Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η ελαιοκαλλιέργεια, τα αμπέλια και τα σιτηρά. Ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ανεγέρθηκε στη θέση παλαιότερου με το ίδιο όνομα, ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1937. Υπάρχουν και πολλοί ακόμα ναοί, όπως της Σαμαρείτιδας, του Αγίου Μοδέστου, προστάτη των ζώων και του Αγίου Χαραλάμπους.

Ιστορικά στοιχεία

Στην περιοχή του χωριού Βαγιονιά ίδρυσε στις αρχές του 15ου αιώνα ο Νείλος Νταμιλάς με προσωπικά του έξοδα ένα γυναικείο μοναστήρι, όπως αναφέρεται στη διαθήκη του (1417): "Του μακαριωτάτου εν ιερομονάχοις κυρού Νείλου του λεγομένου Νταμιλά διαθήκη και τυπική παράδωσις ην παρέδωκε των μοναζουσών των εν τη σεβασμία μονή της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας της παντανάσσης της παρ' εκείνου οικοδομηθείσης εν τη τοποθεσία τη λεγομένη Βαϊοναία". Πράγματι, υπήρχε στο χωριό Βαγιονιά παλαιός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1937. Στη βενετική απογραφή του Πέτρου Καστροφύλακα, αναφέρονται και οι άλλοι δύο οικισμοί (1583): τα Λούκια με 57 κατοίκους στο Κ99 με την ονομασία Lucia και η Κουμάσα στο Κ98 με το όνομα Cumassa και 106 κατοίκους.

Διοικητικά στοιχεία

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Σταβγίων και με το ΦΕΚ 408Α - 18/12/1925 αποσπάσθηκε από την κοινότητα Σταβγιών και ορίστηκε έδρα της κοινότητας Βαγιωνιάς. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς Κουμάσα και Λούκια αποτελούν την κοινότητα Βαγιονιάς που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Γόρτυνας του Δήμου Γόρτυνας και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 580 κατοίκους. Δείτε Κοινότητα Βαγιονιάς

Βιβλιογραφία

Εμίλ Λεγκράν, Testament de Nil Damilas, revue des Études Grecques vol. 4 (1891) Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Οι ναοί του χωριού αναλυτικά Αρχειοθετήθηκε 2009-07-22 στο Wayback Machine.

Παραπομπές