Το Περδικάκι είναι χωριό του ορεινού Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, πρώην κοινότητα και σήμερα Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Ινάχου. Η παλαιά ονομασία του χωριού είναι Σακαρέτσι. Το Περδικάκι με την παλαιά του ονομασία "Σακαρέτσι" εμφανίζεται επί Όθωνα ως οικισμός του Δήμου Ιδομένης. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων και η συνολική έκταση της πρώην κοινότητας υπολογίζεται στα 72000 στρέμματα. Ο πληθυσμός του χωριού στην απογραφή του 2001, ανερχόταν στα 466 άτομα.

Γενικά στοιχεία

Το Περδικάκι (παλιά ονομασία Σακαρέτσι) είναι ορεινό χωριό της επαρχίας Βάλτου, του νομού Αιτωλοακαρνανίας, κτισμένο σε υψόμετρο 740 μέτρα. Απέχει 110 χιλόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού, το Μεσολόγγι, 60 χιλόμετρα από την πρωτεύουσα της επαρχίας Βάλτου, την Αμφιλοχία, 70 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο που είναι το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο του νομού.

Είναι κτισμένο σε ένα βαθούλωμα με λόφους και λίγα χωράφια και κυκλώνεται από ελατοσκέπαστα βουνά, που αποτελούν συνέχεια της Οροσειράς της Πίνδου, ενώ στα ανατολικά ριζά του, κάτω από Σάρες και κακοτράχαλες και δρυόφυτες πλαγιές, διαβαίνει ο ποταμός Αχελώος.

Το Σακαρέτσι σήμερα δεν είναι όπως ήταν παλιότερα. Κτίστηκαν πολλά σπίτια, έγιναν δρόμοι δασικοί μέσα στα βουνά, τα σπίτια τροφοδοτήθηκαν με τρεχούμενο νερό και εγκαταστάθηκαν τηλέφωνα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού έχουν αγροτικά αυτοκίνητα, ενώ υπάρχουν λίγα τρακτέρ και φορτηγά. Το 1998 ασφαλτοστρώθηκε ο δρόμος από τον Εμπεσό μέχρι το Περδικάκι. Σήμερα, οι μόνιμοι κάτοικοι είναι λίγοι (466 άτομα σύμφωνα με την απογραφή του 2001). Το μεγάλο πρόβλημα της ερήμωσης της υπαίθρου έπληξε και το χωριό αυτό. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα και σε άλλα αστικά κέντρα Οι ξενιτεμένοι Σακαρετσιάνοι εκεί που πήγαν προόδευσαν και πρόκοψαν ως άτομα και οικογένειες. Αυτοί που παρέμειναν στο χωριό είναι λίγοι και σήμερα ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία. Εκτρέφουν περίπου δέκα χιλιάδες γιδοπρόβατα και πολλές αγελάδες. Το χωριό έχει εξωραϊστεί αρκετά, με μια όμορφη πλατεία, παραδοσιακή πέτρινη βρύση και ασφαλτοστρωμένους εσωτερικούς δρόμους. Τα καφενεία του είναι καλά, οι ταβέρνες καθαρές και σερβίρουν τα νοστιμότατα κρέατα του Σακαρετσιού. Κάθε ξένος, που επισκέπτεται το χωριό, νοιώθει την εγκαρδιότητα και την πατροπαράδοτη φιλοξενία των Σακαρετσιάνων.

Ιστορικά στοιχεία

Το Περδικάκι υπήρξε πιθανότατα αρχαίο Ελληνικό πόλισμα, με άλλο φυσικά όνομα στη αρχαιότητα καθώς και μεσαιωνική κώμη με το όνομα Σακαρέτσι. Στο Σακαρέτσι ποτέ δεν εγκαταστάθηκε Τουρκική φρουρά στα τετρακόσια χρόνια της τουρκικής κατοχής. Οι Σακαρετσιάνοι ζούσαν στο χωριό τους πιο σίγουρα και πιο ήρεμα από τους καμπίσιους Έλληνες. Δεν είχαν τους Τούρκους πάνω από το κεφάλι τους κάθε μέρα. Είχαν την εκκλησία τους, το υποτυπώδες σχολείο τους. Μάθαιναν τη γλώσσα τους και την ιστορία τους, εκτελούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα ελεύθερα. Αρματολικές οικογένειες του Σακαρετσιού ήταν με βεβαιότητα του Μπουκουβάλα (Γιάννης Μπουκουβάλας, αρματολάρχης Αγράφων) και του Καραΐσκου ή Ίσκου. Νόθος γιος του καπετάνιου Δημητρίου Ίσκου ήταν ο πασίγνωστος ιδιοφυής στρατηγός της Ελληνικής Επανάστασης Γεώργιος Καραϊσκάκης. Στη Επανάσταση του 1821 οι Σακαρετσιάνοι δεν ήταν απόντες.

Το Σακαρέτσι στην Επανάσταση του 1821

Οι Σακαρετσιάνοι ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1821 κάτω από την αρχηγία των οπλαρχηγών του Βάλτου και κυρίως του Ανδρέα ΄Ισκου. Αναφέρονται τα ονόματα των: Κατσαδούρη Γεώργιου, Αναστασίου Κώστα, Αναστασίου Σωτηρίου, Γιαταγάνα Κώστα, Γκιάτη Γεωργάκη, Διάκου Πάνου, Δράκου Θεοδώρου, Κακαράτζα Γιωργάκη, Κοτζίνη Στέργιου, Κουά ή Κουβά Αθανασίου, Κουτζίκου Ιωάννη, ή Γιαννίκου, Μέρκου Δημήτρη, Μέρκου Νικολάου, Μπακόλα Νίκου, Νταγκλή Αθανασίου, Ντάικου Δημήτρη, Πριόβολου Γεωργίου, Ρεγκούτα Βασιλείου, Σιαρλή Αναγνώστη, Σιαρλή Δημήτρη, Σιάσου Ιωάννη, Σιάσιου Κώστα, Σιτή Γεωργίου, Χαντζάρα Γεωργίου και Χαρατσάρη Δημήτρη.(Σχετικές πληροφορίες στο βιβλίο του Νίκου Τέλωνα:"Οι πρόμαχοι της πατρίδος Βαλτινοί Αγωνιστές του '21" ). Υπήρξε ομαδική συμμετοχή 60 Σακαρετσιάνων σε μάχη κατά των Τούρκων στη Μηλιά της Κανάλας το 1825 με οπλαρχηγό τον συγχωριανό τους Νικόλαο Μπακόλα, όταν Ο Μουστάμπεης κατέβαινε από τα Άγραφα για να ενισχύσει τον Κιουταχή που πολιορκούσε το Μεσολόγγι. Υπάρχει κατάλογος 23 Σακαρετσιάνων στους οποίους, το 1844, η τότε Κυβέρνηση απένειμε αριστεία και διπλώματα για τους αγώνες τους υπέρ της Ανεξαρτησίας της Πατρίδας. Επίσης με αφορμή Β.Δ. (Φ.Ε.Κ. αριθ. 9, 22 Μαρτίου 1833 εν Ναυπλίω) πολλοί Σακαρετσιάνοι υπέβαλαν τότε τα δικαιολογητικά τους, από τα οποία φαίνεται η συμμετοχή τους στον Αγώνα.

Στις γνωστές περιπέτειες της Ελλάδας που άρχισαν με τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους το 1912-14 και συνεχίστηκαν με τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο που είχε για την Ελλάδα ως προέκταση τη Μικρασιατική εκστρατεία του 1919 και τη μεγάλη καταστροφή του 1922 πολλοί Σακαρετσιάνοι έλαβαν μέρος και έφτασαν μέχρι το Εσκή Σεχίρ, τον Σαγγάριο ποταμό. Από αυτούς 28 ποτέ δεν γύρισαν στο αγαπημένο τους Σακαρέτσι.

Τον Οκτώβριο του 1940 το Σακαρέτσι αποχαιρετούσε 67 παιδιά του και τα έστελνε στο μέτωπο να πολεμήσουν το φασιστικό στρατό του Μουσολίνι που απρόκλητα εισέβαλε στη χώρα μας. Από τους 67 τέσσερις δεν γύρισαν ποτέ πίσω και δύο γύρισαν σοβαρά τραυματισμένοι.

Σημαντική ήταν η συμμετοχή των Σακαρετσιάνων στην Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της κατοχής. Ακολούθησε ο εμφύλιος με βαρύ τίμημα για το χωριό, όπως και για όλη την Ελλάδα.

Διοικητικά στοιχεία

Το 1836 με Β.Δ. το Σακαρέτσι (πληθυσμός 1150 άτομα – απογραφή 1836) ορίστηκε έδρα του νεοσύστατου τότε Δήμου Ιδομένης. Όταν το 1912 θεσμοθετήθηκαν οι κοινότητες, σχηματίσθηκε η κοινότητα Σακαρετσίου με τα χωριά Σακαρέτσι, Προβιανή ή Βρουβιανά, Βερβίτσα (Αυλάκι) και Μηλιά.

Το Σακαρέτσι μετονομάσθηκε σε Περδικάκι το 1930 με το Β.Δ. της 17/7/1930 (Φ.Ε.Κ. 251/24-7-1930). Το 1965 τα δύο χωριά Βρουβιανά και Αυλάκι αποσπάστηκαν και σχημάτισαν ξεχωριστή κοινότητα με έδρα τα Βρουβιανά.

Με το νόμο 2539 (Φ.Ε.Κ. 244/4-12-1997) γνωστός ως σχέδιο «Καποδίστριας» καταργήθηκαν οι κοινότητες και αναβίωσαν οι δήμοι. Έτσι με το νόμο αυτό η κοινότητα Περδικακίου (Σακαρετσίου) που υπήρξε έδρα του μεγάλου Δήμου Ιδομένης καταργείται και τώρα δεν αποτελεί παρά ένα από τα 15 Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Ινάχου με έδρα τους Χαλκιοπούλους.

Σακαρέτσι και Σαρακατσάνοι

Έγραψαν για το Σακαρέτσι και τους Σαρακατσάνους:

Παναγιώτης Αραβαντινός (1809-1870). Ηπειρώτης Λόγιος και Συγγραφέας: «Σαρακατσάνοι ή Σακαρετσάνοι ποιμένες σκηνίται έχοντες την καταγωγήν των εκ τινος κώμης του Βάλτου Σακαρέτσι, όπου οι προγονοί των κατοικούντες μετά των συγχωριανών τους, εξεπατρίσθησαν μετελθόντες την σκηνίτιδα ζωήν.» Στο βιβλίο Χρονογραφία της Ηπείρου των τε ομόρων ελληνικών και ιλλυρικών χωρών. Διατρέχουσα κατά σειράν τα εν αυταίς συμβάντα από του σωτήριου έτους μέχρι του 1854: Περιέχουσα και τοπογραφικόν πίνακα αναπτύσσοντα την πολιτειογραφικήν, ιστορικήν και γεωγραφικήν κατάστασιν των εν τω κειμένω ενδιαλαμβανόμενων επαρχιών, πόλεων, κωμών, και θέσεων, προς δε τούτοις και ακριβή στατιστικήν έκθεσιν πάσης της Ηπείρου, Αθήνα 1856, σελ. 146-147

Κώστας Κρυστάλλης (1868-1896). Ηπειρώτης Ποιητής: «Άλλοι θέλουσι τούτους Σακαρετσιάνους εκ του χωρίου του Βάλτου της Ακαρνανίας Σακαρέτσι.» Στο βιβλίο: « Άπαντα» σελ. 543

Ευριπίδης Μακρής. Σύγχρονος Σαρακατσάνος Συγγραφέας από το Κουκούλι Ζαγορίου Ηπείρου – Πρώην Πρόεδρος της Αδελφότητος Σαρακατσαναίων Ηπείρου: «Συμφωνώ και τάσσομαι ανεπιφύλακτα με την άποψη του Αραβαντινού, ο οποίος χρονικά ήταν πιο κοντά στα πράγματα, ότι οι Σαρακατσάνοι πήραν το όνομά τους από το Σακαρέτσι και ήταν Σακαρετσάνοι.» Στο βιβλίο «Ζωή και παράδοση των Σαρακατσαναίων» - Ιωάννινα 1984.

Παύλος Καρακώστας. Σακαρετσιάνος Εκπαιδευτικός: «Ο Μακρής ασχολήθηκε με πολύ προσοχή και μεράκι με το ζήτημα της κοιτίδας των Σαρακατσιάνων. Επιχειρηματολογεί και τεκμηριώνει. Διερευνά το θέμα με απίσκεψη στο Σακαρέτσι και στη ερύτερη περιοχή του. Συναντά ανθρώπους του τόπου που θεωρείται κοιτίδα των Σαρακατσιάνων, συζητά μαζί τους, ακούει το λόγο τους και την εκφορά του και καταλήγει, όχι αυθαίρετα ότι οι Σακαρετσιάνοι και οι Σαρακατσιάνοι έχουν πολλά κοινά στοιχεία γλωσσικά, εθιμικά και άλλα λαογραφικά, πολλά κοινά οικογενειακά ονόματα. Είναι ο μόνος από όσους αναφέρονται στο θέμα που πήγε επί τόπου και είδε τους Σακαρετσιάνους και τον τόπο από κοντά, για να υποστηρίξει τελικά ότι οι Σαρακατσιάνοι κατάγονται από το Σακαρέτσι.» Στο βιβλίο: «Το Σακαρέτσι» Αθήνα 1999 σελ. 261

Κώστας Λαζαρίδης. Εκπαιδευτικός, από το Κουκούλι Ζαγοριού, με Σαρακατσάνικους δεσμούς. Μελέτησε τους Σαρακατσάνους τα ήθη, τα εθιμά τους, τη λαλιά τους και βρήκε πως όλα αυτά μοιάζουν πολύ με τα αντίστοιχα των Βαλτινών, κυρίως των Ορεινοβαλτινών. Σημειώνει σε ειδικό άρθρο του στο Περιοδικό «Ηπειρωτική Εστία» (Έτος 1956 – τόμος 5, σελ. 363) «Πάντως εγώ νομίζω ότι δεν πρέπει να αποκλειστεί ότι η καταγωγή των Σαρακατσαναίων και η ονομασία τους προέρχεται από το χωριό του Βάλτου Σακαρέτσι»

Ο Βασίλειος Σκαφίδας (βλέπε βιβλιογραφία) υποστηρίζει πως η ονομασία "Σαρακατσάνος" δόθηκε από βλαχόφωνους Έλληνες που ασχολούνταν, κατά τους παλιότερους καιρούς, αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και φορούσαν μάλλινα πανωφόρια με πολλά λαγκιόλια και με μανίκια ανοιχτά. Παραθέτει μάλιστα, για να ετυμολογήσει την προέλευση της λέξης 'Σαρακατσάνος", τη βλάχικη φράση: "ατσέλου ίαστε σι ντάη σάρικά τς,ch σι φούτζι= αυτός είναι να δίνεις τη φλοκκάτα σου (σάρικα)και να φεύγεις. Έτσι οι δυο λέξεις σάρικα και τς αποτέλεσαν το θέμα και με την προσθήκη της κατάληξηε -ανου (σαρακα-τς-ανου=Σαρακατσάνου). Για την ονομασία και την ιστορία του χωριού υπάρχει σχετική ερευνητική εργασία από τον αείμνηστο συγγραφέα εκπαιδευτικό Παύλο Καρακώστα. «Δισεπίλυτον είναι το ζήτημα της αρχικής κοιτίδος των Σαρακατσαναίων. Πιθανώς κατάγονται ούτοι εκ τινος χωρίου της Ακαρνανίας Σακαρέτσι ονόματι, όθεν εκπατρισθέντες πρό αιώνων ηκουλούθησαν νομαδικήν ζωήν». Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ», Τόμος 11ος, σελ. 338.

Σημειώσεις, παραπομπές

Βιβλιογραφία

1. Εκυκλοπαίδεια Δομή, τόμος 27, σελίδα 284 (Εκδόσεις "Δομή" Αθήνα 1996) 2. Καρακώστας Παύλος, Το Σακαρέτσι, Αθήνα 1999 3. Καρακώστα-Αηδόνη Αλεξάνδρα, Κλέφτες και Αρματολοί του ορεινού Βάλτου, Αγρίνιο 2004 ISBN 960-92262-1-3 4. Τέλωνας Νικόλαος, Οι Πρόμαχοι της πατρίδος Βαλτινοί αγωνιστές του '21, ΄Εκδοση του Ιεραποστολικού Συλλόγου Αμφιλοχίας "Ο Κυρηναίος", Αμφιλοχία 2004 5. Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων, Σαρακατσάνοι, Α΄Συνέδριο Σαρακατσαναίων Ελλάδος και Διασποράς, Πρακτικά 9 & 10 Μαρτίου 1996 ISBN 960-85979-0-0 6. Σκαφίδας Βασίλειος, "Σαρακατσάνοι ή Σαρακατσαναίοι", Ελληνική Δημιουργία, Τεύχος 62 (1η Σεπτεμβρίου 1950), σελ. 361-366 7. Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ», Τόμος 11ος, σελ. 338 8. Φυλλάδιο του του Δημοτικού Διαμερίσματος Περδικακίου με τη συνεργασία του Μορφωτικού - Εξωραϊστικού Ομίλου Περδικακίου "Το Σακαρέτσι" (και με δαπάνη του συγχωριανού επιχειρηματία κ. Χριστόφορου Κουρέτση του Κων/νου)