Ο Άγιος Λέοντας Ζακύνθου ή Άγιος Λέων είναι ένας οικισμός 437 κατοίκων που βρίσκεται στην ορεινή Ζάκυνθο. Είναι το τρίτο μεγαλύτερο χωριό της δημοτικής ενότητας Αρτεμισίων, μετά το Μαχαιράδο και το Ρομίρι. Είναι έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας στην οποία ανήκει και ο οικισμός Φτερίνι. Η τοπική κοινότητα Αγίου Λέοντος είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 26,818 χμ² (2011).

Γενικά στοιχεία

Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν απελεύθεροι από την περιοχή της Κατάνης (Liberi da Catania), [ανατολική Σικελία, σχεδόν απέναντι από τη Ζάκυνθο]. Όταν αποβιβάστηκαν στη Ζάκυνθο [τότε βενετσιάνικη] πήραν εντολή από τους Βενετούς να κατευθυνθούν στο μεγάλο βουνό (το Βραχίωνα). Ανέβηκαν μόνοι τους εκεί (χωρίς συνοδεία) και εγκαταστάθηκαν στο μέσο της οροσειράς, όπου έκτισαν τα σπίτια τους και εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Λέοντα, τον επίσκοπο και μετέπειτα προστάτη άγιο της Κατάνης. Το χωριό δεν πήρε εξ αρχής «επίσημη» ονομασία, αφού εστήθηκε χωρίς την παρουσία Βενετού και τη σύνταξη κτηματολογίου (όπως φαίνεται και από τα γεγονότα που επακολούθησαν). Οι Βενετοί εσημείωσαν αρχικά ότι στην περιοχή έστειλαν τους Liberi da Catania, προσδιορίζοντας και το χώρο και όταν αργότερα επενέβησαν για να τακτοποιήσουν τα πράγματα, εδέχθηκαν την ονομασία Άγιος Λέων, κατ’ επίκληση των εποίκων. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι οι έποικοι αυτοί πήραν και διατήρησαν το διπλό επώνυμο Λιβέρης-Κατσάνιας, [Liberi – Catania] από τη νέα νομική κατάσταση του απελεύθερου και τον τόπο καταγωγής τους, αφού πριν σαν δουλοπάροικοι δεν είχαν επώνυμα. Όπως προειπώθηκε οι Βενετοί έστειλαν πρώην δουλοπάροικους της Κατάνης στα βουνά και δεν τους εμέτρησαν (από την αρχή) την έκταση της δικαιοδοσίας τους. Στο επόμενο διάστημα εσυνέχισαν να στέλνουν εποίκους στην περιοχή. Και η σημαντικότερη αποστολή φαίνεται να ήταν η πολυπληθής ομάδα από το μεσσηνιακό χωριό Μπάστα (Βάστα), μετά την πτώση του κάστρου της Κορώνης το 1534. [H Κορώνη υπήρξε κτήση των Βενετσιάνων και αναδείχθηκε σε μεγάλο οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Μετά την πτώση της στους Τούρκους κάτοικοί της κατέφυγαν στη Ζάκυνθο, που τότε ήταν Βενετία]. Μετά τη βενετική επέμβαση-διευθέτηση, εδημιουργήθηκαν στο χωριό δύο γειτονιές, τα Λιβερέικα και Μπαστέικα, διαρκώς αλληλοϋποβλεπόμενες δε.Η εγκατάσταση των από Μπάστα είχε βέβαια σαν συνέπεια τη σμίκρυνση του κλήρου των πρώτων εποίκων. Γεγονός που προκάλεσε αντιδικίες μεταξύ παλιών και νέων οικιστών και τη δημιουργία δύο στρατοπέδων, των Λιβέρη και των Μπάστα. Και η αγάρα (έχθρα) εσυνεχίστηκε, μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα, οπότε έκλεισε και τυπικά με τη συγχώνευση των δυο δημοτικών σχολείων, αφού υπήρχε από ένα σε κάθε γειτονιά και λειτουργούσαν με ελάχιστους μαθητές.Οι παλαιοί οικισμοί Άγιος Πέτρος και Φτερίνι (όπου υπάρχει ακόμα), λένε ότι αποτελούν πρόγονο του Αγίου Λέοντα. Όταν οι έριδες μεταξύ των δύο ομάδων πήραν οξύτατη μορφή (πολεμική), οι βενετοί επενέβησαν για την αραίωση του πληθυσμού και έστειλαν από τους Λιβέρη προς τη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού (Αγαλά και Κερί) και από τους Μπάστα προς την αντίθετη κατεύθυνση, τη βοριοανατολική (Πλάνο, Τσιλιβί). Οι Μπάστα μετακινούνται προοδευτικά σε Μπόχαλη-Ακρωτήρι και φτάνουν μέχρι το Κρυονέρι (στις παρυφές της πόλης), όπου χτίζουν και την εκκλησία του Αγίου Πέτρου, προστάτη αγίου της οικογένειας. Οι Μπάστα του Αη-Ληού, αφού δεν μπορούσαν να χρησιμοποιούν την εκκλησία του Αγίου Λέοντος (ιδιοκτησία των Λιβέρη), αναγκάστηκαν να κτίσουν άλλη, τον «Άγιο Πέτρο εις το χόρτον», οπότε και πήραν το παρεπώνυμο «Αγιοπετρίτες». Σε κοντινό λόφο, βρίσκεται η εκκλησία του πολιούχου του χωριού, του Αγίου Λέοντα,αφιερωμένη στον ομώνυμο Επίσκοπο Κατάνης Σικελίας(San Leone Vescovo di Catania). Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων, στους πρόποδες του όρους Βραχιώνας. Περιμετρικά του χωριού υπήρχε ένα αρκετά μεγάλο σε έκταση πευκοδάσος, που μετά από μία μεγάλη πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στις 26 Αυγούστου του 2011 κάηκε ολοσχερώς. Η φωτιά έφτασε πολύ κοντά σε κατοικημένη περιοχή, χωρίς να προκαλέσει άλλες καταστροφές. Το δασικό τοπίο έχει αναγεννηθεί λόγω της μεγάλης υγρασίας του εδάφους. Στο χωριό υπάρχει δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, δύο φούρνοι, άλλη μια εκκλησία, η Αγία Παρασκευή, και ένα γήπεδο ποδοσφαίρου με πλαστικό τάπητα, στο οποίο αγωνίζεται η τοπική ομάδα. Οι παραλίες Ρόξα και Λημνιώνας βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τον οικισμό (απέχει περίπου στα 4 χιλιόμετρα). Στα δυτικά του χωριού, υπάρχει οδική πρόσβαση προς το χωριό Έξω Χώρα, ενώ στα ανατολικά συνδέεται οδικά με το χωριό Κοιλιωμένος. Επίσης ο ίδιος δρόμος, οδηγεί και προς την πόλη της Ζακύνθου, που απέχει 23 χιλιόμετρα.

Περιοχές του οικισμού

Κοντινές κατοικημένες ή μη τοποθεσίες κοντά στον οικισμό είναι οι περιοχές: Σταλοί, Θεμμελιώματα, Βίγλα, Κοκκινοπίλια, Ψυρρή, Αλωνάκι, Μαραβέλι, Αγριλάκι, Κουρμπούχι, Μακρία Ράχη, Παραυλές, Κοτρονάκια, Δρομάκια, Κουμαρό, Λάκκος, Διακούλι, Φτερίνι, Σπαρτιά, Γερουλιού, Πευκούλια, Ρυάκια, Χόρτο, Παλιόμαντρο, Παλιόμαντρες και Σταθούλι.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Τοπική παράδοση

Κόντρα μεταξύ οικογενειών

Αναφέρεται η μεγάλη κόντρα μεταξύ κυρίως δύο σημαντικών τοπικά οικογενειών. Από τη μία πλευρά ήταν οι Μπασταίοι, που είχαν συμμαχήσει με τους Ζώντους και τους Σοφούς και έμεναν κυρίως στα δυτικά του χωριού, και οι Λιβεραίοι, που είχαν συμμαχήσει με τους Μαργαραίους και τους Κλαδαίους, που έμεναν κυρίως στα ανατολικά του χωριού. Αυτή η κόντρα είχε χωρίσει στο παρελθόν στα δύο τους κατοίκους του χωριού. Είχαν μάλιστα σημειωθεί και δολοφονίες μεταξύ των δύο πλευρών. Σήμερα αυτή η κόντρα έχει ξεχαστεί.Οι Βενετοί για να σταματήσουν τη διαμάχη είχαν μεταφέρει τους Λιβεραίους στο χωριό Κερί.Με τα χρόνια όμως όταν ηρέμησαν τα πράγματα ορισμένοι επέστρεψαν στο χωριό.

Η εκκλησία του Αγίου Λέοντα

Για την εκκλησία του Άγιου Λέοντα υπάρχει ένας μύθος. Σύμφωνα με αυτόν, όταν η εκκλησία άρχιζε να κτίζεται σε άλλη θέση τον 14ο αιώνα, παραδόξως η εικόνα του Άγιου μετακινούταν το βράδυ προς στον λόφο, οπού είναι σήμερα η εκκλησία, με θαυματουργό τρόπο. Τελικά οι κάτοικοι πείστηκαν, να κτίσουν την εκκλησία στη σημερινή της θέση.

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)